बाहुबली’ रॉकेटची गगनभरारी; नौदलाला मिळाली १५ वर्षांसाठी ‘अभेद्य ढाल’ देशाच्या सागरी संरक्षणात मोठे यश; चीन-पाकिस्तानच्या कारवायांवर आता ‘रिअल-टाईम’ नजर

बाहुबली’ रॉकेटची गगनभरारी; नौदलाला मिळाली १५ वर्षांसाठी ‘अभेद्य ढाल’ देशाच्या सागरी संरक्षणात मोठे यश; चीन-पाकिस्तानच्या कारवायांवर आता ‘रिअल-टाईम’ नजर

एन वाय नवा भारत डिजिटल न्यूज नेटवर्क/ वृत्तसंस्था 

व्हिडिओ सौजन्य: इस्रो 

श्रीहरिकोटा (आंध्र प्रदेश): भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था (ISRO) ने आज (रविवार, २ नोव्हेंबर २०२५) पुन्हा एकदा आपले वर्चस्व सिद्ध केले. ‘बाहुबली’ या टोपणनावाने प्रसिद्ध असलेल्या LVM3-M5 या शक्तिशाली प्रक्षेपकाद्वारे CMS-03 (GSAT-7R) या अत्याधुनिक दळणवळण उपग्रहाचे यशस्वी प्रक्षेपण करण्यात आले. ४,४१० किलोग्रॅम वजनाचा हा उपग्रह भारतीय भूमीवरून भू-समकालिक स्थानांतरण कक्षेत (GTO) सोडण्यात आलेला सर्वात वजनदार उपग्रह ठरला असून, या यशाने भारताला अंतराळात ‘४-टन’ श्रेणीतील उपग्रह प्रक्षेपित करण्यात पूर्णपणे आत्मनिर्भर बनवले आहे.

​संध्याकाळी ५ वाजून २६ मिनिटांनी श्रीहरिकोटा येथील सतीश धवन अंतराळ केंद्रातून LVM3-M5 ने अवकाशात झेप घेतली. १८ मिनिटांपेक्षा कमी वेळेत या उपग्रहाला त्याच्या निर्धारित कक्षेत यशस्वीरीत्या स्थापित करण्यात आले.

​नौदलाच्या ‘नेटवर्क वॉरफेअर’ला बळ: हा उपग्रह खास करून भारतीय नौदलाच्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी तयार करण्यात आला आहे. जुन्या GSAT-7 ची जागा घेणारा CMS-03, नौदलाच्या दळणवळण क्षमतांमध्ये क्रांतिकारी बदल घडवेल.

​समुद्री सुरक्षेसाठी तीन महत्त्वाचे बदल:

​१. अखंडित आणि गोपनीय संवाद: या उपग्रहामुळे नौदलाच्या जहाजांमध्ये, पाणबुड्यांमध्ये, विमानांमध्ये आणि किनारी कमांड सेंटर्स मध्ये सुरक्षित आणि उच्च क्षमतेच्या बँडविड्थसह अभेद्य एन्क्रिप्टेड (Encrypted) दळणवळण शक्य होणार आहे. ऑपरेशनल माहितीची गोपनीयता यामुळे सुनिश्चित होईल.

​२. ‘करडी’ आणि जलद निगराणी: हिंदी महासागरात चीन आणि इतर शत्रू राष्ट्रांच्या वाढत्या हालचालींना उत्तर देण्यासाठी, CMS-03 रिअल-टाईम पाळत (Surveillance) ठेवण्यासाठी एक मजबूत आधार बनेल. नौदलाला टेहळणी विमानांकडून मिळणारे व्हिडिओ आणि डेटा त्वरित विश्लेषण करण्यासाठी उपलब्ध होईल, ज्यामुळे ‘समुद्री क्षेत्र जागरूकता’ (Maritime Domain Awareness) कित्येक पटीने वाढेल.

​३. १५ वर्षांची दीर्घ सेवा: सुमारे १५ वर्षांच्या अपेक्षित सेवा कालावधीमुळे, नौदलाला दीर्घकाळासाठी एका शक्तिशाली स्वदेशी दळणवळण प्रणालीची शाश्वती मिळाली आहे. यामुळे भारताचे धोरणात्मक दळणवळणासाठी परदेशी उपग्रहांवरील अवलंबित्व संपुष्टात आले आहे.

​आत्मनिर्भर भारताची ‘बाहुबली’ शक्ती

​LVM3-M5 ची ही यशस्वी मोहीम भारतासाठी केवळ तांत्रिक विजय नाही, तर ‘आत्मनिर्भर भारत’ अभियानाचे प्रतीक आहे. ४३.५ मीटर उंचीच्या या रॉकेटने यापूर्वी चांद्रयान-३ मोहीम यशस्वी करून दाखवली होती. इस्रोने या रॉकेटची भार वाहून नेण्याची क्षमता वाढवण्यासाठी (Payload Capacity) अनेक स्वदेशी तांत्रिक सुधारणा केल्या.

​इस्रोचे अध्यक्ष व्ही. नारायणन यांनी या यशानंतर सर्व टीमचे अभिनंदन केले आणि स्पष्ट केले की, हे यश भारताला जागतिक अंतराळ बाजारपेठेत एक महत्त्वपूर्ण स्थान मिळवून देईल. नौदलाच्या दृष्टीने, CMS-03 उपग्रह भारताच्या समुद्री सीमांचे रक्षण करण्यासाठी आणि राष्ट्रीय हितांचे जतन करण्यासाठी एक अत्यंत महत्त्वाचा दुवा ठरणार आहे.